Στις 23 Νοεμβρίου 1942 το Γ. Αβέρωφ κατέπλευσε στο Πορτ Σάιντ και εγκαταστάθηκαν επ’ αυτού το Αρχηγείο του Στόλου, Σχολές Ειδίκευσης καθώς και Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων. Παράλληλα τα Ελληνικά Πολεμικά πλοία, το τελευταίο τρίμηνο του 1942 παρουσίασαν έντονη δράση συμμετέχοντας σε συνεχόμενες αποστολές συνοδειών και περιπολιών. Παρά τις απώλειες, το 1943 ανατέλλει για το Πολεμικό Ναυτικό πιο ελπιδοφόρο από τα προηγούμενα έτη. Καθώς έχει οργανωθεί, συμμετέχει πλέον ισότιμα στις συμμαχικές αποστολές, αποσπώντας τα θερμά συγχαρητήρια των Βρετανών σε πολλές περιπτώσεις. Δεν είναι υπερβολή ότι ο Στόλος μας αν και καταπονημένος έχει να επιδείξει παγκόσμια δράση. Από τον Ινδικό Ωκεανό μέχρι την Μεσόγειο Θάλασσα και από εκεί στον Ατλαντικό, τα Ελληνικά Πλοία εκτελούν πολεμικές επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, με αργό αλλά σταθερό ρυθμό το υλικό εκσυγχρονίζεται με νέα αποκτήματα, ενώ το προσωπικό εκπαιδεύεται στην πιο σύγχρονη τεχνολογία.

Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, οι Σύμμαχοι άρχισαν τις επιχειρήσεις στα Δωδεκάνησα με περιορισμένες επιτυχίες. Αν και πολλά από τα νησιά καταλήφθηκαν από τις συμμαχικές δυνάμεις, δεν κατέστη δυνατό να κρατηθούν επειδή η Ρόδος παρέμενε υπό Γερμανικό έλεγχο. Τα πληρώματα των Ελληνικών Πλοίων έπραξαν πραγματικά ότι ήταν δυνατό με περισσό ζήλο, έχοντας την σκέψη ότι πλέον πολεμούν για την απελευθέρωση της κατεχομένης πατρίδας[1]. 

Δυστυχώς, ο ένδοξος αγώνας του Στόλου μας αμαυρώθηκε από τα γεγονότα της Στάσης του Ναυτικού, τον Απρίλιο του 1944. Συγκεκριμένα, οι επιτροπές των στασιαστών κατευθυνόμενες από διάφορους πυρήνες επέβαλαν την βούλησή τους επί των πληρωμάτων και ασκούσαν πίεση στους αξιωματικούς, ζητώντας από αυτούς να υπογράψουν τα πρωτόκολλά τους. Όσον αφορά το Αβέρωφ, τμήμα του πληρώματος έλαβε μέρος στη στάση, πραγματοποιώντας πολλές ανάρμοστες ενέργειες, οι οποίες κορυφώθηκαν με τον εξαναγκασμό του Κυβερνήτη και του Υπάρχου να εγκαταλείψουν το πλοίο. Τελικά στις 29 Απριλίου, το κίνημα αυτό κατεστάλη από το ίδιο το προσωπικό του Ναυτικού, χωρίς καμία εξωτερική επέμβαση. Οι στασιαστές παραδόθηκαν χωρίς να προβάλουν αντίσταση[2]. 

Τον Οκτώβριο του 1944, μετά την έναρξη της αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα, ξεκίνησε από τους Συμμάχους η επιχείρηση «Μάννα» με στόχο την τελική απελευθέρωση της χώρας και την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας. Πιο συγκεκριμένα, Βρετανικές Στρατιωτικές Δυνάμεις πραγματοποίησαν αποβατικές ενέργειες  και ταυτόχρονα τέθηκαν σε εφαρμογή τα σχέδια για την επιστροφή του εξόριστου Ελληνικού Στόλου στη Πατρίδα[3].

Την 13^η Οκτωβρίου, το Γ. Αβέρωφ μαζί με την Ελληνική Κυβέρνηση απέπλευσε από την Αλεξάνδρεια με προορισμό την Ελλάδα, όπου και αρχικά κατέπλευσε στο Πόρο. Ακολούθως το μεσημέρι της 17^ης Οκτωβρίου το Αβέρωφ απέπλευσε εκ νέου από τον Πόρο, επικεφαλής της κύριας δύναμης του Ελληνικού Στόλου και το απόγευμα της ίδιας ημέρας  η ιστορική Ναυαρχίδα μας, έχοντας ως Κυβερνήτη τον  Θ. Κουντουριώτη, γιό του νικηφόρου Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη,  αγκυροβόλησε θριαμβευτικά στο Φάληρο. Το επόμενο πρωινό, σε κλίμα συγκίνησης και ενθουσιασμού, αποβιβάστηκαν επίσημα από το πλοίο ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου μαζί με την Ελληνική Κυβέρνηση, καθώς και ο Αρχηγός του Στόλου και ύψωσαν την Ελληνική σημαία στον ιερό βράχο της Ακροπόλεως. Η Αθήνα ήταν και πάλι Ελεύθερη[4]. 

Βιβλιογραφία

• Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση».
• Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. Αβέρωφ, Χρονικό του Θωρηκτού της νίκης, Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 1987.
• Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011.
• Πλοίαρχος Γεώργιος Π. Κρέμος & Richard Arnold – Baker, «Αβέρωφ. Το πλοίο που άλλαξε την πορεία της ιστορίας», Ναυτικό Μουσείο Χίου, Εκδόσεις Ακρίτας.
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Σύγχρονος Ελληνισμός από το 1941 ως το Τέλος του Αιώνα.

[1] Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση», σ.502-532.

[2] Δ. Φωκά, Έκθεσις επί της δράσεως του Βασιλικού Ναυτικού κατά τον πόλεμο 1940-1944, τόμος Β,σ.374.

[3] Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση», σ.552.

[4] Παναγιώτης Γέροντας, «Ιστορία του Θωρακισμένου Καταδρομικού Γεώργιος Αβέρωφ», Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011, σ.110.