Μετά την απελευθέρωση, στις αρχές του 1945 το Γ. Αβέρωφ μετέφερε τον Αντιβασιλέα, Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό στα μεγάλου συμβολισμού ταξίδια του στην Θεσσαλονίκη και την Ρόδο όπου κατά την δήλωσή του έγινε «ο αρραβώνας την ένωσης των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα»[1]. Επιπλέον τον Μάιο του 1947, το Αβέρωφ πραγματοποιώντας το τελευταίο του αυτοδύναμο ταξίδι, συμμετείχε στους εορτασμούς για την απελευθέρωση και επίσημη ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στον Εθνικό κορμό[2].

Στη συνέχεια το πλοίο όντας δεμένο στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας, χρησιμοποιήθηκε ως Αρχηγείο του Στόλου μέχρι το τέλος του 1951, οπότε το νέο καταδρομικό «Έλλη» έγινε η νέα Ναυαρχίδα. Το θρυλικό πλοίο είχε πλέον γεράσει και ήρθε η ώρα της ενδόξου αποστρατείας. Το 1952 διετάχθη ο παροπλισμός του. Έπειτα, το Αβέρωφ ρυμουλκήθηκε κοντά στη νησίδα Άγιος Γεώργιος, απέναντι από τα Παλούκια Σαλαμίνος, όπου παρέμεινε στο σημείο για τα επόμενα έτη. Το 1957 ρυμουλκήθηκε στον Πόρο όπου και έδεσε μπροστά από το Προγυμναστήριο της Σχολής Ναυτοπαίδων, η οποία αργότερα ονομάσθηκε Υπαξιωματικών.  Εκεί, παρέμεινε για διάστημα περίπου 20 ετών συντηρούμενο στοιχειωδώς, με αποτέλεσμα εξωτερικά έστω να παραμένει σε εμφανίσιμη κατάσταση.  Παράλληλα, γίνονταν διαπραγματεύσεις για την τύχη του πλοίου. Συζητήθηκε μάλιστα το ενδεχόμενο διάλυσής του και πώλησής του ως παλιοσίδερα, κάτι που ευτυχώς δεν υλοποιήθηκε.

Τελικά το 1983, το Ναυτικό πήρε την οικονομικά γενναία απόφαση της αποκατάστασης του πλοίου ως Εθνικό Κειμήλιο. Οι δαπάνες που απαιτούνταν για το εγχείρημα αυτό ήταν τεράστιες καθώς το πλοίο ήταν ακινητοποιημένο για σχεδόν 32 χρόνια, με τους εσωτερικούς του χώρους ιδίως να βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Το Ναυτικό προκήρυξε έρανο με σκοπό την συμπλήρωση του προϋπολογισμού του για το έργο, κάτι που έγινε με μεγάλη επιτυχία[3].

Η απόφαση αποκατάστασης άρχισε να υλοποιείται συστηματικά το 1986, οπότε στο Αβέρωφ έγιναν εκτεταμένες ελασματουργικές εργασίες, δεξαμενισμός και αποκαταστάσεις κάποιων βασικών διαμερισμάτων του[4].  Γενικά, οι πρώτες εργασίες αποκατάστασης έγιναν από τα συνεργεία του Ναυστάθμου, οι οποίες συνεχίστηκαν στα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά και στη συνέχεια στα ναυπηγεία της Ελευσίνας. Τον Οκτώβριο του 1985 δημιουργήθηκε μόνιμο αγκυροβόλιο στο Φάληρο, όπου το Αβέρωφ πρυμνοδετημένο πήρε την θέση στην οποία και βρίσκεται έως σήμερα. Το Αβέρωφ σήμερα, χαρακτηρίζεται ως «Πλωτό Ναυτικό Μουσείο», επανδρωμένο με Επιτελείο Αξιωματικών και πλήρωμα Υπαξιωματικών και Ναυτών, οι οποίοι συνεχίζουν τις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης. Σε αυτή την νέα σελίδα της ιστορίας του πλοίου ορίστηκε ως πρώτος κυβερνήτης του το 1985, ο Αντιπλοίαρχος Παύλος Κουντουριώτης, εγγονός του ενδόξου νικητή των Βαλκανικών Πολέμων[5].

Το Γεώργιος Αβέρωφ είναι το μοναδικό πλοίο σε ολόκληρο τον κόσμο που σώζεται, έχοντας λάβει μέρος στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους και ταυτόχρονα αποτελεί το μοναδικό παράδειγμα τύπου Θωρακισμένου Καταδρομικού που επιβιώνει μέχρι σήμερα[6].

Βιβλιογραφία

• Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011.
• Πλοίαρχος Γεώργιος Π. Κρέμος & Richard Arnold – Baker, «Αβέρωφ. Το πλοίο που άλλαξε την πορεία της ιστορίας», Ναυτικό Μουσείο Χίου, Εκδόσεις Ακρίτας.
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Σύγχρονος Ελληνισμός από 1941 ως το Τέλος του Αιώνα, τόμος 36.

[1] Δρ. Ζήσης Φωτάκης, «Τεχνολογία, ναυτοσύνη και ιστορική συνέχεια :Η περίπτωση του θωρακισμένου καταδρομικού Γ. Αβέρωφ», Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011, σ.32 – Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. Αβέρωφ, Χρονικό του Θωρηκτού της νίκης, Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 1987, σελ. 261, 377.

[2] Παναγιώτης Γέροντας, «Ιστορία του Θωρακισμένου Καταδρομικού Γεώργιος Αβέρωφ», Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011, σ.110 – Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. Αβέρωφ, Χρονικό του Θωρηκτού της νίκης, Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 1987, σελ.377.

[3] Πλοίαρχος Γεώργιος Π. Κρέμος & Richard Arnold – Baker, «Αβέρωφ. Το πλοίο που άλλαξε την πορεία της ιστορίας», Ναυτικό Μουσείο Χίου, Εκδόσεις Ακρίτας, σ.72-73.

[4] Ηλίας Νταλούμης,«Ο Αβέρωφ μέσα από τον φωτογραφικό φακό», Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011, σ.116.

[5] Πλοίαρχος Γεώργιος Π. Κρέμος & Richard Arnold – Baker, «Αβέρωφ. Το πλοίο που άλλαξε την πορεία της ιστορίας», Ναυτικό Μουσείο Χίου, Εκδόσεις Ακρίτας, σ.73.

[6] Ηλίας Νταλούμης,«Ο Αβέρωφ μέσα από τον φωτογραφικό φακό», Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011, σ. 116.