Στην ταραχώδη περίοδο του μεσοπολέμου, το 1936 αναλαμβάνει την Πρωθυπουργία της Ελλάδος ο Ιωάννης Μεταξάς. Την περίοδο 1936-1940 επικρατεί σχετική ηρεμία με το κράτος να προετοιμάζεται συστηματικά για τον επικείμενο πόλεμο. Όσον αφορά την χρηματοδότηση των Ενόπλων μας Δυνάμεων προτεραιότητα είχε ο Στρατός Ξηράς, λιγότερο η Πολεμική Αεροπορία και τελευταίο το Πολεμικό Ναυτικό. Καθώς ο Ι. Μεταξάς διέβλεπε τις διεθνείς εξελίξεις, κατά την εκτίμησή του ήταν μονόδρομος για την Ελλάδα ως νησιωτικό κράτος, να συνταχθεί με την μεγάλη ναυτική δύναμη της εποχής δηλαδή την Βρετανική Αυτοκρατορία. Το επιτελικό σχέδιο του Πολεμικού Ναυτικού ήταν να προετοιμάσει την Ελλάδα ως σύμμαχο της Μ. Βρετανίας, αξιοποιώντας την γεωγραφική θέση της χώρας μας. Έτσι δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην οχύρωση των ακτών και στην δημιουργία ασφαλών εσωτερικών θαλασσίων  οδών και βάσεων. Σκοπός των παραπάνω ήταν η προστασία των θαλασσίων μεταφορών κάτι αναγκαίο τόσο για την κινητοποίηση στρατευμάτων, όσο και για τον ανεφοδιασμό της χώρας ιδίως σε καιρούς πολέμου.

Εκείνη την περίοδο οι Ιταλικές προκλήσεις ήταν πολλές, με κορύφωση τον τορπιλισμό του καταδρομικού «Έλλη», το οποίο συμμετείχε στους εορτασμούς στην Τήνο τον Δεκαπενταύγουστο του 1940. Ενώ την επομένη του τορπιλισμού, πραγματοποιήθηκε αεροπορικός βομβαρδισμός από δύο Ιταλικά αεροσκάφη εναντίων των Αντιτορπιλικών «Β. Γεώργιος» και «Β. Όλγα», τα οποία έσπευδαν στην νήσο για να συνοδεύσουν τα πλοία των προσκυνητών που επέστρεφαν στον Πειραιά[1].  Η Ιταλική προκλητικότητα οδήγησε αναπόφευκτα στην κήρυξη του πολέμου την 28^η Οκτωβρίου 1940.

Την περίοδο πριν την κήρυξη του πολέμου, το  Γ. Αβέρωφ ήταν σε άσχημη κατάσταση. Το πλοίο θεωρούταν τεχνολογικά πεπερασμένο όντας πλέον ικανό να πιάσει ταχύτητα μόλις 16 κόμβων, λόγω της κακής κατάστασης στην οποία βρίσκονταν οι λέβητές του. Επιπλέον το πλήρωμα του πλοίου χρησιμοποιούταν συνεχώς για την κάλυψη κενών στο προσωπικό των αντιτορπιλικών. Παρόλα αυτά το πλοίο πραγματοποιούσε κανονικά γυμνάσια εκτέλεσης πυρών στον Σαρωνικό και παράλληλα χρησιμοποιούταν ως εκπαιδευτικό πλοίο για την κατάρτιση των Σημαιοφόρων και Ναυτικών Δοκίμων[2]. Aξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Ι. Μεταξάς σε συνομιλίες του με τον πρέσβη της Αγγλίας τον Ιανουάριο του 1939, είχε συζητήσει το ενδεχόμενο αντικατάστασης του Αβέρωφ από ανάλογη, σύγχρονη ναυτική μονάδα, με αγγλικές πιστώσεις[3].

Ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, το Γ. Αβέρωφ ήταν δεμένο στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας και λειτουργούσε ως Αρχηγείο του Στόλου. Η επιχείρηση απελευθέρωσης των ιταλοκρατούμενων Δωδεκανήσων, στην οποία είχε προγραμματιστεί να συμμετάσχει και το Αβέρωφ, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ καθώς δεν υπήρχε η σύμφωνη γνώμη των βρετανικών ναυτικών αρχών[4].  Μετά το βομβαρδισμό του Ναυστάθμου από Ιταλικά Αεροπλάνα, την 1^η Νοεμβρίου 1940, το πλοίο μεταστάθμευσε στον κόλπο της Ελευσίνας[5]. Εκεί βρισκόταν από τον Ιανουάριο του 1941 έως την Γερμανική επίθεση τον Απρίλιο, έχοντας πλήρωμα 650 αξιωματικούς και ναύτες. Πιο συγκεκριμένα την περίοδο μεταξύ της 6^ης και 12^ης Απριλίου τα Γερμανικά βομβαρδιστικά σφυροκοπούσαν την περιοχή Πειραιώς – Κερατσινίου – Ελευσίνας. Ιδίως τη νύχτα προς 12^η Απριλίου ο βομβαρδισμός ήταν ιδιαίτερα σφοδρός, με αεροσκάφη «Stuka» να επιτίθενται κατά κύματα έχοντας ως σκοπό την βύθιση των πλοίων του Ελληνικού Στόλου στον κόλπο των Μεγάρων[6]. Το Αβέρωφ παρέχοντας αποτελεσματικά κάλυψη στη περιοχή με τα αντιαεροπορικά του πυροβόλα, πέτυχε την κατάρριψη ενός εχθρικού αεροσκάφος [7]. 

Αξίζει να αναφερθεί ως δείγμα της συνολικής δράσης του Πολεμικού μας Ναυτικού, ότι μόνο μεταξύ Οκτωβρίου 1940 και Φεβρουαρίου 1941, μεταφέρθηκαν 86.361 άνδρες και 31.237 ζώα. Το έργο αυτό έγινε υπό συνθήκες απόλυτης Ναυτικής υπεροπλίας υπέρ των Ιταλών. Γι’ αυτό το έργο του Ναυτικού κρίνεται ως επιτυχημένο, καθώς οι αντικειμενικοί στόχοι επιτεύχθηκαν[8].

Βιβλιογραφία

• Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση».
• Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. Αβέρωφ, Χρονικό του Θωρηκτού της νίκης, Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 1987.
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Νεότερος Ελληνισμός από 1913 ως 1941 (Β), τόμος 35.
• Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011.

[1] Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση», σ.395-396, σ.427-430.

[2] Παναγιώτης Γέροντας, «Ιστορία του Θωρακισμένου Καταδρομικού Γεώργιος Αβέρωφ», Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011, σ.104.

[3] T.N.A., ADM 116/4200, Waterlow προς Halifax, Αθήνα, 16 Ιανουαρίου 1939.

[4] Φωκάς, Έκθεσις επί της Δράσεως του Β. Ναυτικού, τομ. Α, σελ. 120.

[5] Δρ. Ζήσης Φωτάκης, «Τεχνολογία, ναυτοσύνη και ιστορική συνέχεια :Η περίπτωση του θωρακισμένου καταδρομικού Γ. Αβέρωφ», Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011, σ.32 – Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. Αβέρωφ, Χρονικό του Θωρηκτού της νίκης, Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 1987, σελ. 29.

[6] Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. Αβέρωφ, Χρονικό του Θωρηκτού της νίκης, Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 1987, σ.211.

[7] Παναγιώτης Γέροντας, «Ιστορία του Θωρακισμένου Καταδρομικού Γεώργιος Αβέρωφ», Τριμηνιαίο Περιοδικό Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», Τεύχος 576, Τόμος 171ος, Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2011, σ.104-105.

[8] Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση», σ.453-454.