Δέκα χρόνια μετά τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό διέθετε μια ελάχιστη δύναμη απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και τριών Γαλλικών Θωρηκτών που είχαν κατασκευασθεί το 1889. Η επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία αξιόμαχου Στόλου -στα τέλη του 1908- με τέσσερα καινούργια Αγγλικά και τέσσερα Γερμανικά Αντιτορπιλικά. Σε αυτά επρόκειτο να προστεθεί το Θωρακισμένο – Καταδρομικό «Γ. Αβέρωφ», η Δόξα του Πολεμικού Ναυτικού.
Το 1900 ιδρύεται κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Θεοτόκη, το Ταμείο Εθνικού Στόλου (ΤΕΣ), το οποίο ανέλαβε τη συγκέντρωση κληροδοτημάτων και προσφορών για το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό (ΒΠΝ), με σκοπό τη ναυπήγηση νέων μονάδων του Ελληνικού Στόλου. Επρόκειτο για ένα μεγάλο εξοπλιστικό πρόγραμμα με το οποίο το ΒΠΝ εντάχθηκε στα πλέον σύγχρονα του κόσμου. Το πρόγραμμα περιελάμβανε ναυπηγήσεις πλοίων όλων των ειδών. Κορωνίδα του εξοπλιστικού προγράμματος υπήρξε η αγορά του Θωρακισμένου Καταδρομικού (Θ/Κ) Γεώργιος Αβέρωφ.
Συγκεκριμένα, το Θ/Κ Γ. Αβέρωφ αγοράστηκε απο την Ελληνική Κυβέρνηση στις 30 Νοεμβρίου 1909. ΄Ηταν το 3ο της ίδιας σειράς μετά το “ΠΙΖΑ” και το “ ΣΑΝ ΤΖΙΟΡΤΖΙΟ”, που ναυπήγησε ο οίκος ORLANDO στο Λιβόρνο της Ιταλίας για το Ιταλικό Βασιλικό Ναυτικό. Η Ιταλική κυβέρνηση αποφάσισε ότι τα δύο πρώτα πλοία επαρκούσαν για την συμπλήρωση του ναυτικού της προγράμματος και γνωστοποίησε στο ναυπηγείο ότι μπορούσε να διαθέσει το 3ο πλοίο προς πώληση.
Οι διαπραγματεύσεις έγιναν με συντονισμό και με θέρμη από την Ελληνική Κυβέρνηση και την ηγεσία του Ναυτικού. Το πλοίο εν τέλει αγοράστηκε αντί 23.650.000 χρυσών δραχμών, μία τιμή που ήταν κατά 2.000.000 δρχ. μικρότερη από το ποσό που κατέβαλε η Ιταλική κυβέρνηση για το αδερφό πλοίο “ΠΙΖΑ”.
Για την αγορά του πλοίου συνέβαλε καθοριστικά το κληροδότημα του μεγάλου εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, που με τους ανατοκισμούς και την ύψωση των χρεωγράφων, είχε φθάσει το ποσόν των 8.000.000 χρυσών δρχ. Ο Γ. Αβέρωφ όριζε στη διαθήκη του το 20% της περιουσίας του να διατεθεί για την ναυπήγηση πολεμικού πλοίου που θα έφερε το όνομά του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το πλοίο είχε διεκδικηθεί από τους Οθωμανούς οι οποίοι είχαν στείλει αξιωματικούς στο Λιβόρνο για να ελέγξουν το πλοίο. Τελικά όμως δεν κινήθηκαν δυναμικά για την απόκτησή του, διότι θέωρησαν ότι η Ελλάδα δεν είχε την δυνατότητα να το αγοράσει. Μετά την επιθέωρηση του πλοίου, οι Οθωμανοί αξιωματικοί αναχώρησαν με προορισμό το Παρίσι. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού τους βρέθηκαν προ εκπλήξεως, όταν ξαφνικά έλαβαν τηλεγράφημα σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα είχε πρόθεση να το αγοράσει. Εσπευσμένα επέστρεψαν στο Λιβόρνο για να κάνουν και οι ίδιοι προσφορά στους Ιταλούς, συγκεκριμένα προσέφεραν 250.000 χρυσές λίρες παραπάνω απ ότι είχε συμφωνηθεί με την Ελλάδα. Οι Ιταλοί απάντησαν ότι η συναλλαγή με τους Έλληνες έχει ολοκληθρωθεί (1). Αυτό πραγματοποιήθηκε χάρη στο κληροδότημα του Γ. Αβέρωφ το οποίο δώθηκε ως προκαταβολή σφραγίζοντας έτσι την μεταξύ τους συφωνία.
Οφείλουμε να τονίσουμε πόσο καθοριστική ήταν η συμβολή του μεγάλου αυτού ευεργέτη και οραματιστή Γ. Αβέρωφ, στην πραγματοποίηση του ιερού πόθου κάθε Έλληνα δηλαδή την απελευθέρωση των σκλαβωμένων αδελφών του.
- Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. Αναστάσιος Κ. Δημητρακόπουλος, «Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1874-1912», Τόμος Β’ 1909-1912, Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος, Πειραιάς 2015, Μέρος Πέμπτο, Κεφάλαιο 30.
