Αμέσως μετά την νικηφόρα για την Ελλάδα ναυμαχία της Έλλης, οι Οθωμανοί προετοιμάζονταν εντατικά για την δεύτερη έξοδό τους στο Αιγαίο. Αξίζει να αναφερθεί η απόπειρα αντιπερισπασμού που επιχείρησαν οι Τούρκοι με την έξοδο του Χαμηδιέ, την νύχτα της 1^ης προς 2 Ιανουαρίου 1913. Η ενέργεια αυτή των Τούρκων είχε σαν αποτέλεσμα, ο Κουντουριώτης να διατάξει τον απόπλου του στόλου, την εντατικοποίηση των περιπολιών στα Στενά και την αποστολή 4 Τορπιλοβόλων μεταξύ των νήσων Λέσβου και Χίου ώστε να αποφευχθεί ενδεχόμενη απόπειρα του Χαμηδιέ να πάει προς το λιμάνι της Σμύρνης[1]. Στην Αθήνα επικρατούσε αναταραχή, όμως ο Κουντουριώτης δεν πτοήθηκε, ούτε έπεσε στην παγίδα να διατάξει την καταδίωξη του Χαμηδιέ από το Αβέρωφ, στερώντας το υπερπολύτιμο αυτό πλοίο από τον Ελληνικό σχηματισμό σε περίπτωση νέας ναυμαχίας. Αντ’ αυτού συνέχισε να επιτηρεί τα Δαρδανέλια και το Αβέρωφ παρέμεινε στη θέση του.

Στις 5 Ιανουαρίου ο Κουντουριώτης έλαβε τηλεγράφημα, με το οποίο ενημερωνόταν για αναμενόμενη έξοδο του Τουρκικού Στόλου. Η ηγεσία του εχθρού πίστευε ότι το Αβέρωφ καταδίωκε το Χαμηδιέ, όμως ο Κουντουριώτης έχοντας καταλάβει το τέχνασμα του εχθρού, ανέμενε με όλο τον Ελληνικό στόλο την επερχόμενη αναμέτρηση[2]. Στις 08:15, το Αντιτορπιλικό Λέων εξέπεμψε «ΕΧ-ΕΧ-ΕΧ» δηλαδή ότι ο Τουρκικός Στόλος εξέρχεται.  Προπορευόταν το καταδρομικό «Μετζητιέ» και ακολουθούσαν τα τρία μεγάλα Θωρηκτά «Μπαρμπαρόσσα», «Τουργούτ Ρέις», «Μεσουδιέ» και οκτώ αντιτορπιλικά[3]. Ο στόχος τους ήταν να προσβάλουν την ναυτική βάση της Λήμνου. Ο Ελληνικός Στόλος αποτελούταν από την ναυαρχίδα  «Γ. Αβέρωφ», τα θωρηκτά «Σπέτσαι», «Ύδρα» και «Ψαρά»,  2 «ανιχνευτικά» τα «Αετός» και «Ιέραξ». Τέλος, τα 3 αντιτορπιλικά «Σφενδόνη», «Ναυτοκρατούσα» και «Νίκη»[4].

Λίγο μετά τις 09:00 ο στόλος μας βγήκε από την βάση του, το ορμητήριο του Μούδρου και κατευθύνθηκε νοτιοανατολικά σχηματίζοντας 3 φάλαγγες. Τα 4 Θωρηκτά σχημάτισαν τη μεσαία φάλαγγα έχοντας αριστερά τα Αντιτορπιλικά και δεξιά τα «ανιχνευτικά». Στις 09:28 ο Κουντουριώτης απηύθυνε το παρακάτω σήμα προς τα πληρώματα του στόλου «Ο Ναύαρχος εύχεται καλήν ημέραν εις τα γενναία επιτελεία και πληρώματα»[5]. 

Όταν το Μετζητιέ αντιλήφθηκε την παρουσία της Ελληνικής ναυαρχίδας  Γ.Αβέρωφ, αμέσως έκανε στροφή 180^ο ολοταχώς προς την κύρια δύναμη του Τουρκικού Στόλου. Αμέσως μόλις έλαβε το σήμα του Μετζητιέ και αντιλήφθηκε την αλλαγή πορείας του, το προπορευόμενο Μπαρμπαρόσσα διέταξε στροφή προς νότια. Το ίδιο έπραξαν και τα υπόλοιπα πλοία του αντίπαλου στόλου. Στις 11:34 από απόσταση 8.400 μέτρων ο Οθωμανικός στόλος άνοιξε πυρ, ενώ ο Ελληνικός απάντησε μετά από ένα λεπτό. Το Τουρκικό πυροβολικό αποδείχθηκε και πάλι εξαιρετικά άστοχο, ενώ το Ελληνικό πυροβολικό ήταν πολύ πιο εύστοχο απ’ ότι στην ναυμαχία της Έλλης. Οι καλύτερες συνθήκες φωτισμού που επικρατούσαν αυτή τη φορά σίγουρα έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτό.  Με το πέρας 20 λεπτών η ναυμαχία είχε ήδη κριθεί. Τα Τουρκικά θωρηκτά είχαν τεθεί εκτός μάχης από την αποτελεσματικότητα των Ελληνικών πυρών. Το Αβέρωφ ιδίως κατάφερε καθοριστικά πλήγματα κατά του Μπαρμπαρόσσα. Η Τουρκική ναυαρχίδα φλεγόμενη υποχώρησε προς βορράν. Ακολουθώντας το παράδειγμά της το ίδιο έπραξαν και τα υπόλοιπα πλοία του εχθρικού στόλου[6].

Στις 12:05 το Αβέρωφ αρχίζει την καταδίωξη του υποχωρούντα Τουρκικού στόλου, με ταχύτητα 20 κόμβων και καταφέρνει επιτυχώς να συγκεντρώσει τα πυρά του κατά των θωρηκτών Τουργούτ Ρέις και Μπαρμπαρόσσα, πλησιάζοντας τον εχθρό στα 7.500 μέτρα. Στις 14:42 ο Τουρκικός στόλος εισέρχεται στην ασφάλεια των Στενών. Στις 19:05 ο Ναύαρχος Κουντουριώτης στέλνει μήνυμα στον Υπουργό Ναυτικών «Εχθρικόν Στόλον διεθυνθέντα εις Λήμνον κατεναυμαχήσαμεν και καταδιώξαμεν μέχρις Στενών, εν οις και κατέφυγεν εν αταξία. Διάρκειαν ναυμαχίας τρίωρος. Έχομεν μόνον τραυματίαν δίοπον Φιλιγκάτην Α., Ζημίαι «ΑΒΕΡΩΦ» επουσιωδέστατοι. Μαχητική δύναμις πλοίου ανέπαφος»[7].

Οι Τουρκικές απώλειες ανήλθαν σε τουλάχιστον 282 νεκρούς και τραυματίες. Τα «Μπαρμπαρόσσα», «Τουργούτ Ρέις» και «Μεσουδιέ» υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές[8]. Μετά την νέα ναυτική τους αποτυχία, οι ευσεβείς πόθοι που είχε η Τουρκική κυβέρνηση να βρεθεί σε ευνοϊκή θέση στις διαπραγματεύσεις ειρήνης που θα ακολουθούσαν εξαλείφθηκαν. Έκτοτε ο Τουρκικός στόλος δεν επιχείρησε νέα έξοδο στο Αιγαίο.[9]

Βιβλιογραφία

• Αντιναύαρχος Ι. Παλούμπης Π.Ν., Βαλκανικοί Πόλεμοι – Ο Ναυτικός Αγώνας 1912-1913, Γ έκδοση Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος, Πειραιάς 2012.
• Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση».
• Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. Αβέρωφ, Χρονικό του Θωρηκτού της νίκης, Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 1987.
• Ελένη Γαρδίκα – Κατσιαδάκη & Γιώργος Χαρωνίτης, Το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2002.
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους «Νεώτερος Ελληνισμός από 1881 ως 1913 (Β) τομ.33, Εκδοτική Αθηνών.
• Ιάσωνας Χανδρινός, Πολεμική Ιστορία του Έθνους, «Ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος 1912-1913», Τράπεζα Κύπρου.

[1] Ελένη Γαρδίκα – Κατσιαδάκη & Γιώργος Χαρωνίτης, Το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2002, σ.50.

[2] Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση», σ.220, 221.

[3] Ελένη Γαρδίκα – Κατσιαδάκη & Γιώργος Χαρωνίτης, Το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2002,σ. 56.

[4] Παναγιώτης Γέροντας, Μεθ΄Ορμής Ακαθέκτου, Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821-1945, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Έκδοση του Περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρηση», σ.222.

[5] Ελένη Γαρδίκα – Κατσιαδάκη & Γιώργος Χαρωνίτης, Το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2002, σ. 56.

[6] Ιστορία του Ελληνικού Έθνους «Νεώτερος Ελληνισμός από 1881 ως 1913 (Β) τομ.33, Εκδοτική Αθηνών, σ.104.

[7] Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. Αβέρωφ, Χρονικό του Θωρηκτού της νίκης, Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 1987, σ.77.

[8] Ιστορία του Ελληνικού Έθνους «Νεώτερος Ελληνισμός από 1881 ως 1913 (Β) τομ.33, Εκδοτική Αθηνών, σ.104.  

[9]Ελένη Γαρδίκα – Κατσιαδάκη & Γιώργος Χαρωνίτης, Το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2002,σ. 62.