1η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1911 : Υποδοχή στο Φάληρο του «Γ. ΑΒΕΡΩΦ»
22α ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1935 : Θάνατος Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη
ΤΟ ΑΒΕΡΩΦ ΟΛΟΖΩΝΤΑΝΟ ΚΡΑΤΑ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗ ΚΟΝΤΑ ΜΑΣ
Του Αρχιπλοιάρχου
Σωτηρίου Χαραλαμποπούλου Π. Ν*
Ακριβώς 109 χρόνια έχουν περάσει από την 1η Σεπτεμβρίου 1911, που το Τεθωρακισμένο Καταδρομικό «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ» κατέπλευσε στον όρμο Φαλήρου, με κυβερνήτη τον Πλοίαρχο Παύλο Κουντουριώτη, για να τεθεί ως ναυαρχίδα του Ελληνικού Στόλου επικεφαλής των πολεμικών προσπαθειών του Ελλήνων, με σκοπό την εθνική ολοκλήρωση και την ανάκτηση της ελληνικότητας του Αιγαίου.
Παγκοσμίως η ιστορία των πολεμικών ναυτικών, δεν έχει ίσως να παρουσιάσει άλλο πολεμικό πλοίο που τ’ όνομά του να συνδέεται, τα τελευταία 100 χρόνια, με την ιστορία, τα πεπραγμένα και τα οράματα ενός Έθνους. Το «Γ.ΑΒΕΡΩΦ», είναι ίσως μοναδική περίπτωση. «Ενωμένο», αναπόσπαστα, με την προσωπικότητα και το πατριωτικό σθένος του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, συνέδεσε άρρηκτα το όνομά του με τη διαμόρφωση πολεμικών γεγονότων εθνικής εμβέλειας χωρίς, μέχρι τώρα. να γνωρίσει την ήττα ή την καταστροφή. Είναι το μόνο πολεμικό πλοίο, στα παγκόσμια χρονικά, που συμμετείχε ενεργά σε δύο παγκοσμίους πολέμους. Σήμερα, μετά από έναν αιώνα υπάρξεώς του, παραμένει ζωντανό, αγέρωχο, εθνικό κειμήλιο, ιερό, το μοναδικό κομμάτι αδούλωτης ελληνικής γης ΕΛΕΥΘΕΡΟ συνεχώς τα τελευταία 100 χρόνια
Οι πρώτες μάχες του ΑΒΕΡΩΦ ήταν οι νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης(3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου(5 Ιανουαρίου 1913), με τις οποίες απελευθέρωσε και έκανε πάλι θάλασσα των Ελλήνων, το Αιγαίο. Οι μεγάλες υλικές απώλειες στον τουρκικό στόλο και η επίπτωση στην ψυχολογία του τουρκικού λαού, που επήλθαν από τις δύο αυτές ναυμαχίες, επέτρεψαν την απόλυτη κυριαρχία του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο. Μία κυριαρχία που συνεχίστηκε και κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και κατόπιν στην εκστρατεία στην Μικρά Ασία. Σημαντικότατο όμως είναι, ότι συνεχίστηκε και κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής καταστροφής και μετά απ’ αυτήν. Η επικράτηση αυτή στο Αιγαίο, αποτέλεσε μεγάλο πλεονέκτημα για την ελληνική πλευρά κατά τις διαπραγματεύσεις της, στο πλαίσιο της συνθήκης της Λωζάνης.
Το ΑΒΕΡΩΦ έδωσε πολλές μάχες ακόμη και πέραν των Βαλκανικών πολέμων, κυρίως στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Πάντα αλώβητο, με τον αέρα της υπεροχής και μάχιμο στην πρώτη γραμμή, ωσάν Θεία Δύναμη να το είχε υπό την προστασία της. Και πως θα μπορούσε να μην έχει προστασία. Εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου υπάρχει στο καράβι απ’ όταν αγοράσθηκε και ήρθε στα ελληνικά χέρια. Στα σχέδια των Ιταλών κατασκευαστών του ο συγκεκριμένος χώρος προοριζόταν για αποθήκη πυρομαχικών. (Στο εκκλησάκι αυτό, κάθε μήνα μέχρι τώρα, τελείται αγιασμός από τον Ιερέα του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, καθώς και λειτουργία στις μεγάλες εορτές).
Η μεγαλύτερη μάχη του «Θωρηκτού της Νίκης» όπως χαρακτηρίστηκε, είναι αυτή που έδωσε και κέρδισε το 1983, όταν η ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού αποφάσισε και ξεκίνησε την «αναγέννησή του». Εδώ κερδήθηκε η μάχη υπέρ της ιστορικής μνήμης. Η διαφύλαξή του ως ιερό κειμήλιο των Ελλήνων, φωτεινό σύμβολο της διαχρονικότητας της ελληνικής ναυτοσύνης, αποτελεί παράλληλα και τρανή απόδειξη και εμείς οι νεότεροι Έλληνες, ως συνεχιστές των αρχαίων προγόνων μας, προσθέτουμε χρυσές σελίδες στην ιστορία μας.
Το ταξίδι προς την Ελλάδα
Ο ΑΒΕΡΩΦ, μετά την ύψωση της Σημαίας, στον πρώτο του πλου από την Ιταλία στο Πόρτσμουθ της Αγγλίας για συμμετοχή στους εορτασμούς της στέψεως του Βασιλέως Γεωργίου Ε’, προσέκρουσε σε ύφαλο και πλημμύρισαν 16 από τα 110 διπύθμενα διαμερίσματα, αλλά έπλευσε αυτόνομα στο Ντέβεντ πορτ, για να επισκευασθεί.
Ο πρώτος Κυβερνήτης του ΑΒΕΡΩΦ, Πλοίαρχος Ι. Δαμιανός εκλήθη αμέσως στην Αθήνα να λογοδοτήσει για το συμβάν και έτσι εστάλη ως αντικαταστάτης του ο Πλοίαρχος Παύλος Κουντουριώτης.
Ο Κουντουριώτης, όταν επεβιβάσθη στο καράβι, είχε να αντιμετωπίσει μεταξύ των άλλων και μία αναστάτωση που για διαφόρους λόγους, επικρατούσε στο πλήρωμα. Η ικανότητα και το κύρος του όμως ενέπνευσαν εμπιστοσύνη και σύντομα επήλθε ηρεμία και πειθαρχία, ενώ ο ίδιος επιστάτησε των επισκευών του πλοίου.
Στα μέσα Αυγούστου 1911 οι επισκευές τελείωσαν. Το ΑΒΕΡΩΦ, πάλι καινούργιο, όπως ήταν όταν υψώθηκε η Ελληνική Σημαία, την 16η Μαΐου στα ναυπηγεία Ορλάντο, ξεκίνησε για την άφιξή του στην Ελλάδα. Όταν το πλοίο ευρίσκετο στο Βισκαϊκό κόλπο, ο Κουντουριώτης έστειλε το πρώτο ραδιοτηλεγράφημα :
«Πλέομεν κανονικώς. Περί τα τέλη του μηνός θα είμεθα εις τα Ελληνικά ύδατα».
«Έρχεται επιτέλους» έγραφαν οι εφημερίδες. Και οι Αθηναίοι και οι Πειραιώτες ετοιμάσθηκαν για την υποδοχή.
Στον πλου προς την Ελλάδα το ΑΒΕΡΩΦ σταμάτησε στη Μάλτα για ανθράκευση και ο Κουντουριώτης δεν έχασε την ευκαιρία για κάποιες ασκήσεις επιδείξεων με το πλοίο. Μάλιστα έκανε και ένα φιλικό συναγωνισμό ταχύτητας με την Αγγλική Ναυαρχίδα της Μεσογείου, θέλοντας να δώσει με αποφασιστικότητα και τόλμη, ένα ηχηρό μήνυμα σε συμμάχους και μη, για το τι πρόκειται να περιμένουν από τον ίδιο και την ναυαρχίδα μας. Από τη γέφυρα διατάσσει στον Α΄ Μηχανικό «πάση δυνάμει» και το Αβέρωφ αναπτύσσει μεγαλύτερη ταχύτητα, αφήνοντας πολύ πίσω το Εγγλέζικο θωρηκτό. Κατόπιν υπερήφανα συνεχίζει το ταξίδι του προς την πατρίδα.
Το πρωί της 1ης Σεπτεμβρίου 1911, έξω από την Ύδρα, την πατρίδα του Παύλου Κουντουριώτη, υποδέχθηκε, τον ΑΒΕΡΩΦ, μοίρα του στόλου να τον συνοδεύσει τιμητικά έως το Φάληρο.
Στο Φάληρο. Πως «βαπτίζεται» ΘΩΡΗΚΤΟ
Το απόγευμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1911, πενήντα χιλιάδες λαού συγκεντρώθηκαν από Αθήνα και Πειραιά, για να υποδεχθούν το νέο καμάρι μας στο Φάληρο. Είναι η ώρα 4 περίπου το απόγευμα. Ο «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» επικεφαλής των υπολοίπων πλοίων, φαίνεται επιτέλους στο βάθος. Ογκώδης, μεγαλοπρεπής και επιβλητικός, εισέρχεται στον όρμο Φαλήρου. Τα βλέμματα του πλήθους στρέφονται μόνον προς αυτόν. Όλος ο κόσμος αυτόν παρατηρεί, αυτόν καμαρώνει, αυτόν προσπαθεί να χορτάσει.
- «Α, μωρέ και μας έβγαλες την ψυχή, φωνάζει κάποιος. Καλορίζικος!
- Πω! Πω! Πω! Τι τόφαλος είναι αυτός. Τι θωρηκτό Θεέ μου! Παρατηρεί ένας άλλος. Τον βλέπει η θάλασσα και φοβάται.
- Ο Θεός να δώσει να τον καμαρώσουμε κι αλλού, ψιθυρίζουν άλλοι».
(Δημ. Λαμπίκη «Ο Ναύαρχος Π. Κουντουριώτης», 1935).
Έτσι λοιπόν το ΑΒΕΡΩΦ κατέπλευσε στο Φάληρο ως «Τεθωρακισμένον Καταδρομικόν», αλλά η δύναμη, ο ενθουσιασμός και η θέληση του κόσμου, το μετέτρεψαν σε μια στιγμή σε ΘΩΡΗΚΤΟ. Το Θωρηκτό μας, «ο μπάρμπα Γιώργης μας». Και από τότε πλέον, χωρίς άλλες διαδικασίες, τόσο στη σκέψη του Έλληνα, όσο και θεσμικά στο Πολεμικό μας Ναυτικό, ΖΕΙ ΚΑΙ ΠΛΕΕΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ως το «ΘΩΡΗΚΤΟ Γ. ΑΒΕΡΩΦ».
Η εφημερίδα «Πατρίδα» της 2ας Σεπτεμβρίου 1911, δημοσίευσε : «Δάκρυα χαράς επλήρουν χθές τους οφθαλμούς χιλιάδων λαού, πλημμυρίσαντες την Φαληρικήν ακτήν δια να χαιρετήσουν το νέον θωρηκτόν, το οποίον έπλεεν επικεφαλής του ελληνικού Στόλου. Τη στιγμή κατά την οποία ο ελληνικός στόλος εισήρχετο ήρεμα εις τα γαλανά νερά του Φαλήρου, ο ενθουσιασμός του λαού μετεβλήθη σε αληθή φρενίτιδα πατριωτικής εξάρσεως. Όλων αι ψυχαί και καρδίαι εδονούντο και έπαλλαν και δεν υπήρχε διάνοια Ελληνική, η οποία δεν ονειροπόλει την συνέχισην της δόξης και της ευκλείας των παλαιών χρόνων. Από των στηλών τούτων, ως από εθνικών επάλξεων, βροντοφωνούμεν καθ΄άπαν το Ελληνικόν :
ΘΑΡΡΕΙΤΕ ΚΑΙ ΕΛΠΙΖΕΤΕ
Η Ελλάς θα ζήσει δια να εκπληρώσει την μεγάλην της ΑΠΟΣΤΟΛΗΝ».
Η ευκλεής προσωπικότητα και η σεμνή «έξοδος» του Π.Κουντουριώτη
Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης γεννήθηκε το 1855 και πέθανε πριν 77 χρόνια, την 22α Αυγούστου 1935. Ήταν ο αξιωματικός ο ενδεδειγμένος για τις δύσκολες περιστάσεις. Είχε το θάρρος της γνώμης του, έκανε δε ενέργειες και έξω από τις διαταγές των ανωτέρων του, πάντα με γνώμονα όμως το όφελος και μόνο της πατρίδας. Αυτός ο ορμητικός αξιωματικός του Ναυτικού, γεννημένος μ π ο υ ρ λ ο τ ι έ ρ η ς, σαν να έρχεται κατευθείαν από το 1821, προικισμένος με βαθύ στρατηγικό και τακτικό ένστικτο, με διαίσθηση και ενόραση, μόλις κατέλαβε την Τένεδο με τον ΑΒΕΡΩΦ, επικεφαλής του ελληνικού στόλου, πήγε μπροστά από τα Δαρδανέλλια και περιπολώντας έστειλε το εξής μήνυμα στον Τούρκο Στόλαρχο : «Καταλάβαμεν Τένεδον. Αναμένομεν έξοδο στόλου σας. Εάν χρειάζεστε γαιάνθρακα, προτίθεμαι σας παραχωρήσω».
Ο Παύλος Κουντουριώτης είναι ο μόνος Ναύαρχος στον κόσμο, με το μοναδικό θωρηκτό παγκοσμίως (ΑΒΕΡΩΦ), το οποίο μόνο του, δύο φορές σε ένα μήνα(Ναυμαχίες Έλλης και Λήμνου), αντιπαρατέθηκε με έναν εχθρικό στόλο(Τουρκικό) και τον κατατρόπωσε με βαρύτατες απώλειες.
Για το θάνατο του Ναυάρχου Π.Κουντουριώτη, την προσωπικότητα και την προσφορά του στην πατρίδα, έγραψαν :
«Πριν 49 χρόνια, έσβυσε ο άνδρας με τον άδολον πατριωτισμό, την αρχοντιά και την αγνή ιδεολογική φλόγα» (εφημ. ΕΣΤΙΑ 15-2-1984).
«Έδυσε σεμνά και ήρεμα. Ακόμα και στο θάνατό του, ο σεμνός ήρωας έδωσε παράδειγμα για το Έθνος» (Φωκάς Γ.«Ο Ναύαρχος Π. Κουντουριώτης, ο νικητής της Έλλης 1956).
«Η Κυβέρνηση δεν απέδωσε τις οφειλόμενες τιμές προς τον ιστορικό νεκρό, για να μην προσκρούσει στη ρητή και επίμονη θέληση τούτου, που απαίτησε την αποφυγή ματαιόδοξης πομπής κατά την εκκλησιαστική τελετή και την ταφή του και την τέλεση τούτου από ένα μόνο ιερέα, σεμνοπρεπώς και ταπεινοφρόνως. Το φέρετρο φρουρούσαν τιμητικά τέσσαρις υπαξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού, για τους οποίους πάντοτε στοργικότατα και πατρικότατα ενδιαφερόταν. Επικεφαλής της φρουράς αυτής ήταν σημαιοφόρος του Π.Ν. Τι σεμνότητα και ταπεινοφροσύνη για έναν Μεγάλο! Το φέρετρό του ήταν και αυτό απλό, αντάξιο του σεμνού ήρωα. Πάνω σ’ αυτό πολλά λουλούδια, αλλά μόνο λουλούδια» (Νίκος Α.Σταθάκης «Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ»).
«Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης προσέφερε εις την Ελλάδα εκτός από τα τρόπαια της Έλλης και της Λήμνου, το σταθερόν παράδειγμα ενός βίου ευγενικού και άψογου. Μιας ενεργείας που την ενέπνεε πάντοτε ένας μοναδικός παλμός : Ο παλμός της πατρίδος, ενός χαρακτήρα υψηλού, γεμάτον από αρρενωπήν ευθύτητα αρχοντικήν μετριοφροσύνην. Μιας επικής ζωής που θα είχε θέση εις το πάνθεον του Πλουτάρχου» (Φωκάς Γ. Ο Ναύαρχος Π. Κουντουριώτης,ο νικητής της Έλλης 1956)
Ο Παύλος Κουντουριώτης στη διαθήκη του, που έγραψε την 15η Νοεμβρίου 1926, αναφέρει μεταξύ άλλων : «Έζησα πιστός εις την χριστιανικήν θρησκείαν και εις την Ανατολική Ορθόδοξον ελληνικήν εκκλησίαν. Ηγάπησα δι’ όλης της ψυχής μου την πατρίδα μου. Κατά το μέτρον των δυνάμεών μου και τη βοηθεία του Θεού, εξετέλεσα το καθήκον μου. Ατενίζω ήρεμος την κρίσιν της ιστορίας.
…………………………………………………………………………………………………………
Όλη μου η στοργή ανήκει εις την ΥΔΡΑΝ, όλη μου δε η ψυχή εύχεται προς τον ΘΕΟΝ διαπύρως να φυλάττη την Ελλάδα».
15 Νοεμβρίου 1926
Παύλος Κουντουριώτης
